Đừng để thông tin chính thống... đi sau
Thế nhưng, làm gì để minh bạch thông tin chính thống? Làm gì
để cung cấp thông tin chính thống một cách chủ động, kịp thời, hiệu quả?... là
những câu hỏi khó, cần sớm có lời giải và quyết liệt thực hiện.
Sự “gà mờ” thông tin và hệ lụy
Gần đây, một số ý kiến cho rằng “lẽ nào lực lượng thù địch
đã cài cắm vào nội bộ ta?”; vì sao bọn phản động lại nắm được một số thông tin
“thâm cung, bí sử” khi người dân vẫn chưa biết, chưa tỏ. Kẻ thù đã tiến hành những
thủ đoạn gì để “đi guốc” trong lòng tổ chức?... Hàng loạt hoài nghi như thế xem
ra cũng có tính hợp lý theo một phương diện nào đó. Bởi lẽ, sau nhiều thông tin
mà thế lực thù địch tung ra trước đó, thì lại xuất hiện trong đời sống chính trị
đất nước.
Xin khẳng định ngay rằng: Thực chất đây là những thông tin với
hàm ý xấu. Có nghĩa, trong hàng nghìn, hàng triệu thông tin nhiễu loạn trên
không gian mạng thì cũng có một số thông tin đoán mò và đúng. Vấn đề đáng bàn
là chính cán bộ, đảng viên, quần chúng chưa cập nhật đầy đủ thông tin, chưa nhận
rõ hình hài chiêu trò mà kẻ thù ngụy tạo, rồi sinh ra sự tin tưởng mù quáng. Sự
thật là, khi tung tin thất thiệt, các lực lượng chống phá chủ ý vứt bừa lên
không gian mạng với vô số phương án, câu chuyện vô căn cứ; chúng cố tình nhào nặn,
giả định theo nhiều chiều hoặc đối ngược, hòng trông đợi: Nếu thông tin này
không đúng thì có thông tin khác mang dáng vẻ của sự thuyết phục, rồi từ đó cấy
ghép thêm tin giả, chi tiết bịa đặt nhằm chèo lái, gây nhiễu loạn dư luận. Ví
như, vấn đề nhân sự của một cơ quan nào đó, phương án quy hoạch rõ mười mươi là
một vài nhân sự cụ thể. Rõ là như thế nên chúng bịa ra nhiều tin đồn khác nhau:
Tin thì đồng chí A sẽ nhậm chức, tin khác lại cho rằng đồng chí B sẽ xoắn ghế,
tin khác nữa là đồng chí C được nâng đỡ, đấu đá nên ắt thành công... Cuối cùng,
thể nào cũng có một tin được cho là đúng, hòng mục đích mị dân, bôi nhọ, chia rẽ
đoàn kết nội bộ tổ chức.
Trong khi, dưới góc độ khoa học tâm lý, người được tiếp nhận
thông tin, khi cảm thấy có cái đúng thì thường ghi nhớ khá bền vững, tưởng rằng
đó là thông tin thuyết phục, có tính xây dựng, rồi hồn nhiên cổ xúy, ủng hộ. Phần
đông các đối tượng tiếp nhận thông tin không hề biết, hoặc quên đi hàng loạt
thông tin sai lệch, bịa đặt, quy chụp do những kẻ hiềm khích chủ ý tạo dựng
nên.
Nói như vậy để thấy, hệ lụy tiếp nhận thông tin theo kiểu
không thể phân biệt thật-giả, đúng-sai là do chính cán bộ và quần chúng vô tình
phạm phải. Nếu mỗi người thật sự có lập trường chính trị vững vàng, có niềm tin
vào cái đúng tất yếu, thì đương nhiên mọi thông tin được cấy ghép dù tinh vi
cũng sẽ bị miễn trừ bởi tính mục đích xấu xa của nó. Và rồi, sẽ không còn nữa
hiện tượng a dua, likes, share, comment thể hiện chính kiến một cách "gà mờ",
dại dột...
Viện dẫn như vậy để
khẳng định: Rõ ràng, nguyên nhân của hiện tượng "gà mờ" thông tin
trước hết thuộc về phía chủ quan-đối tượng tiếp nhận. Thế nhưng, nguyên nhân
khách quan là bởi việc cung cấp, định hướng thông tin chính thống của các cơ
quan chức năng vẫn còn không ít vấn đề đáng bàn; nhất là việc chậm trễ trong
cung cấp thông tin hoặc cố tình giấu giếm thông tin chính thống.
Ví như, một
trong nhiều nguyên nhân dẫn đến việc nảy sinh điểm nóng trên không gian mạng và
hình thành đám đông quấy rối trật tự xã hội ở tỉnh Bình Thuận và một số địa
phương trong năm 2018 là bởi người dân chưa có đầy đủ thông tin chính thống;
chưa được định hướng từ sớm và rõ ràng về vị trí, ý nghĩa, tinh thần, nội dung
và tính đúng đắn của Dự luật đơn vị Hành chính-Kinh tế đặc biệt và Dự luật An
ninh mạng được Quốc hội bàn thảo vào thời điểm đó.
Thực tế đó
vô hình trung đã trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho thế lực thù địch lợi dụng,
xuyên tạc, bóp méo sự thật, gây hoang mang trong cộng đồng. Kết quả khảo sát
đối với đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín trên địa bàn Bình Thuận
cho thấy: Vì không được thông tin kịp thời về hai dự luật nên khi trong dư luận
bắt đầu có những biểu hiện tâm lý tò mò, muốn tìm hiểu về các dự luật thì cán
bộ và những người có thẩm quyền không biết cách giải thích, giải quyết một cách
thỏa đáng, thuyết phục. Cộng thêm những phát ngôn thiếu nhãn quan chính trị,
thiếu tinh thần xây dựng của một vài cá nhân cực đoan; sự kích động, chống
phá... đã khởi tạo nên dư luận xã hội tiêu cực. Bài học sâu sắc này đã được các
cơ quan Trung ương nghiêm túc rút kinh nghiệm và phổ biến rộng rãi đến các địa
phương. Có nghĩa, khi đề ra chủ trương, chính sách lớn, những vấn đề nhạy cảm,
liên quan đến lợi ích người dân... thì công tác chuẩn bị phải hết sức kỹ lưỡng,
khoa học; trong đó, nhất thiết phải xây dựng kế hoạch cho việc chủ động công
khai thông tin minh bạch, chính thống về vấn đề được đề cập.
Như vậy,
chính việc không cung cấp hoặc chưa cung cấp kịp thời thông tin chính thống đã
dẫn đến tình trạng "gà mờ" thông tin ở một bộ phận cán bộ, quần
chúng. Chẳng hạn, cách đây hơn 6 năm, Hà Nội triển khai việc đánh chuyển, di
dời, chặt hạ hơn 1.300 cây xanh hai bên đường Phạm Văn Đồng phục vụ dự án mở
rộng đường Vành đai 3 đoạn Mai Dịch-cầu Thăng Long. Đây là chủ trương đúng, vì
lợi ích chung, vậy mà chính sự thiếu thốn thông tin chính thống đã khiến một bộ
phận cán bộ, quần chúng đặt điều, nghi hoặc, khiến cho dư luận một phen dậy
sóng? Rồi còn nữa là hàng loạt vấn đề, sự việc dù lớn hay nhỏ, dù trong nước
hay ngoài nước, nhưng do thiếu thông tin chính thống là một nguyên nhân gây nên
nhiều biểu hiện tâm lý cộng đồng có tính chất cực đoan; ảnh hưởng trực tiếp đến
đời sống xã hội và phần nào bào mòn niềm tin của quần chúng. Cùng với đó là
những tổn thất về mặt kinh tế, gây mất trật tự an toàn xã hội, an ninh chính
trị; ảnh hưởng xấu đến uy tín của Đảng và đội ngũ cán bộ.
Dùng chính thống “khắc chế” nhiễu loạn
Tất nhiên,
giữa biển thông tin nhiễu loạn trong điều kiện xã hội số như hiện nay, việc dẫn
dắt, định hướng thông tin dư luận xã hội là vấn đề không hề đơn giản. Bởi thông
tin đúng-sai, thật-giả có giới hạn rất mỏng manh, thậm chí là dễ trà trộn, khó
đối chứng, kiểm định. Có thông tin đúng lại bị dư luận nghi hoặc, nhưng cũng có
thông tin sai lại được cộng đồng tiếp nhận, bày tỏ sự ủng hộ, đồng thuận. Trong
thời gian qua, báo chí cách mạng dù khẳng định tốt chức năng, nhiệm vụ, hoạt
động tích cực, có nhiều sáng tạo, đổi mới trong công tác tuyên truyền, định
hướng dư luận, nhưng chưa thể bắt kịp với tốc độ lan truyền thông tin trên
không gian mạng. Nói cách khác, thông tin báo chí dù đúng đắn, chính thống là
một dòng chảy thông tin chủ lực nhưng trong tổng thể các trào lưu, xu hướng
thông tin đa chiều, khổng lồ, rộng khắp, nhiều khi lại chưa thật sự hấp dẫn. Do
vậy, phát huy vai trò báo chí là một phương thức-một kênh quan trọng tham gia
vào việc cung cấp, định hướng thông tin, cần phải đạt được mục tiêu dẫn dắt,
định hướng cho nhận thức và hành động của toàn xã hội.
Theo nhiều
chuyên gia xã hội học, vấn đề cốt tử ở đây nằm ở phía cơ quan chức năng có
trách nhiệm phát ngôn và định hướng dư luận. Nghĩa rằng, những vấn đề nhạy cảm,
thiết yếu, liên quan đến quốc kế, dân sinh, lợi ích cộng đồng, vấn đề xã hội
quan tâm... thì rất cần phải có những phát ngôn chủ động, kịp thời, đúng lúc,
minh bạch cung cấp thông tin chính thống cho nhân dân. Cùng với đó, khi xuất
hiện nhiều luồng thông tin khác nhau, nảy nở tin đồn, hình thành dư luận tiêu
cực thì những phát ngôn chính thống sẽ có sức mạnh ngăn chặn, đẩy lùi tình
trạng nhiễu loạn thông tin. Ví như, dư luận bàn về tình trạng sức khỏe của một
cán bộ cấp cao đang lâm trọng bệnh, thì cơ quan thẩm quyền cần sớm công khai rõ
ràng, đúng đắn về sự việc ấy. Một khi có thông tin đúng, kịp thời, công khai
rộng rãi thì sự hoài nghi sẽ bị khắc chế, không để kéo dài phức tạp. Hay như
những tin đồn về việc cán bộ này, quan chức nọ rơi vào tiêu cực, nhũng nhiễu
dân... thì cơ quan chức năng sẽ dập tắt được tin đồn khi và chỉ khi chủ động,
thẳng thắn công khai thông tin về cán bộ ấy một cách thuyết phục.
Thực tế cho
thấy, sở dĩ ở nhiều thời điểm, nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương việc phát
ngôn, cung cấp thông tin chính thống chưa được tiến hành kịp thời là bởi, những
người phát ngôn ở các cơ quan công quyền hiện nay đều là kiêm nhiệm; chưa có bộ
phận phát ngôn chuyên nghiệp. Thậm chí, trước nhiều thông tin, sự kiện, sự việc
khác nhau, ai cũng có thể phát ngôn-cung cấp thông tin một cách tự phát. Có
khi, việc phát ngôn còn nặng cảm tính, thiếu nhãn quan chính trị, thiếu độ
chính xác hoặc bị mâu thuẫn với nhau... càng khiến thông tin rối ren, nhiễu
loạn. Trong khi, kỹ năng của những người có trách nhiệm phát ngôn vẫn còn nhiều
mặt hạn chế; khả năng và điều kiện thu thập, tổng hợp thông tin chưa đầy đủ,
nắm bắt vấn đề chưa chắc chắn... dẫn đến thông tin dễ bị hiểu nhầm.
Hơn thế, một
số tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phát ngôn, nhưng do nhiều nguyên nhân lại
sinh ra biểu hiện “sợ chết vì cái miệng” nên chọn cách “im lặng là vàng”. Lại
có nơi, vì một vài sai phạm nội bộ nên cố tình lấp liếm, giấu giếm khuyết điểm,
không dám thẳng thừng phát ngôn, cung cấp thông tin chính xác đến với công
chúng, dư luận... Sự im lặng không phải là phương cách hữu hiệu để xoa dịu dư
luận mà ngược lại, điều đó còn nhen nhóm mầm mống cho sự nảy sinh tin đồn thất
thiệt, suy diễn dẫn đến khó kiểm soát tâm trạng xã hội. Đến khi, ngọn lửa tiêu
cực đã bùng cháy, dư luận rơi vào trạng thái bức xúc, thì giới chức năng mới
hớt hải đi tháo gỡ, giải quyết theo kiểu “mất bò mới lo làm chuồng”. Vấn đề đặt
ra là phải trao quyền và gắn trách nhiệm đối với những người có trách nhiệm
phát ngôn ở mỗi cơ quan. Phần việc này sẽ hiệu quả hơn nếu chúng ta xây dựng
được một quy trình phát ngôn có hệ thống, hoạt động chuyên nghiệp, được bồi
dưỡng về chuyên môn, có kỹ năng, kinh nghiệm xử lý, ứng phó trước các vấn đề,
sự cố thông tin. Nên nhớ rằng: Thông tin chính thống đưa càng chậm, sự thật
càng dễ bị xuyên tạc; thông tin chính thống càng lấp liếm, giấu giếm thì thông
tin giả, thông tin bịa đặt càng có đất đua nhau nảy nở, làm vấy bẩn dư luận.
Vậy nên,
việc trước mắt là phải thống nhất nhận thức ở mọi cấp, mọi ngành, nhất là những
người đứng đầu, những người có thẩm quyền phát ngôn, cung cấp thông tin chính
thống. Dù thông tin được công khai có ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của tổ
chức, sự nghiệp chính trị của một vài cá nhân thì nhất thiết phải sớm cung cấp
một cách đầy đủ đến đời sống xã hội. Miễn là thông tin chính thống-miễn đó là đúng
sự thật thì dù nội dung có cực đoan, tiêu cực hay xấu xí thì quần chúng cũng sẽ
tiếp nhận bằng sự trân trọng, chia sẻ, cảm thông. Bằng không, “cái kim trong
bọc cũng có ngày lòi ra” và hậu quả, hệ lụy thì đã được phơi bày ra nhãn tiền.
Đó là việc kẻ thù được dịp “đục nước béo cò”, lợi dụng chống phá sự nghiệp cách
mạng. Đó là việc đời sống tinh thần xã hội gặp những bất an, rủi ro, nảy sinh
tiêu cực. Đặc biệt là việc quần chúng sẽ dần mất niềm tin đối với tổ chức đảng,
bộ máy cầm quyền và đội ngũ cán bộ... Những hệ quả ấy chắc chắn sẽ rất nguy hại
và thật sự đau lòng. Vì vậy, chủ động cung cấp thông tin chính thống là việc
cần thiết và cấp thiết.
NGUYỄN TẤN TUÂN
Nguồn:qdnd.vn